Het boek biedt een overzicht van de economische ontwikkelingen die vanaf de prehistorie tot heden voor de afzonderlijke perioden kenmerkend zijn geweest. Na eerst het terrein en doeleinden van de afzonderlijke ontwikkelingsstadia nauwkeurig te hebben gedefinieerd, komt de schrijver goed op gang en wordt de lezer op een uitzonderlijk helder overzicht getrakteerd, dat door de auteur kernachtig wordt omschreven als een proces van ‘eenvoud naar schakering’. Alle modellen en ordeningen worden in een logisch perspectief tot elkaar geplaatst en laten ook de lezer voldoende ruimte om zelf conclusies te trekken.

Is er nu na alle voorkomende divergenties in systemen en ordeningen (ook convergenties !) een soort ‘constante’ aan te wijzen die de aanzet gaf tot verandering ? Naar mijn mening moet je daar voorzichtig mee zijn. Veel geïnteresseerden zullen vaak een soort vooringenomenheid koesteren met betrekking tot economische sturing en weten vaak goed de tekortkomingen van huidige ordeningen te formuleren. Velen zullen in dit boek hun gelijk ook wel aan kunnen treffen; met andere woorden uit deze ruif zullen velen kunnen eten. Dat zou een voorlopige conclusie kunnen zijn.

Een andere methode, waarschijnlijk ook die van de auteur, is na te gaan op welke momenten er écht gezocht gaat worden naar een andere economische ordening. En dan is opvallend dat in alle gevallen een kentering optreedt wanneer sprake is van een sterke cumulatie van rijkdom. Met andere woorden: waar een redelijk te achten verdeling van welvaart en rijkdom gaat wringen met de werkelijkheid treedt een soort noodzaak tot reparatie op. Enfin, het boek geeft veel aanknopingspunten om zulks eens na te gaan. Vertaald naar het heden: de huidige crisis zou weleens aanleiding kunnen zijn tot convergentie van systemen uit het Oosten en het Westen, waardoor een ‘liberaal-collectivistisch model’ tot ontwikkeling kan komen. Zover is het nog niet, maar nu China en India zo prominent interveniëren in onze neo-liberaal geordende maatschappij, zal een systeembreuk toch onafwendbaar zijn. Of dat ook een definitieve oplossing voor het mondiale verdelingsvraagstuk inhoudt valt te betwijfelen.

Een goed boek met de status van ‘handboek’. ( )