Jan BrokkenReviews

Dopo le opere di Dostoevskij... la sua vita: dopo così tanti anni dalle letture dei suoi libri, restava pur sempre la curiosità di come fosse trascorsa la sua vita (al di là del sapere che le sue fonti per scrivere erano i giornali e non la sua personale quotidianità).

Dopo la lettura de I giardini dei Cosacchi resto ancora convinto che la vita di uno scrittore e le sue opere sono separate e conoscere la vita di uno scrittore non cambia l'apprezzamento o meno delle sue opere.

L'unica cosa che ha una qualche assonanza tra la vita di Dostoevskij e una sua opera l'ho trovata tra le vicissitudini di Feodor con Marija: un eterno desiderio che sembra mai soddisfarsi e, poi, quando è soddisfatto si disfa. Ossia, L'eterno marito. Si desidera solo ciò che altri possiedono fino a quando non lo si possiede e poi basta, finisce il desiderio.

Nella vita reale Dostoevskij si comportava come un santo, nella fantasia era uno spirito maligno.
(pagina 86)

Mi interrogava su Kant e Hegel, e immancabilmente attaccava: "Non capisco niente di quei filosofi, specie dei filosofi tedeschi."
(pagina 166)
Nonostante ciò, Nietzsche entrò in una libreria di Nizza (dove soggiornava per curarsi dai suoi malanni) ed iniziò a leggere quello che era una delle prime traduzioni delle opere di Dostoevskij (da cui deriveranno le traduzioni italiane); l'impressione di Nietzsche fu di una profonda affinità di spirito con lo scrittore russo.

Ciò che mi stupiva in Feodor Michajlovic era la sua indifferenza davanti ai fenomeni naturali; non lo toccavano, lo lasciavano freddo. Era completamente assorbito dallo studio dell'uomo con tutte le sue qualità, debolezze e passioni.
(pagina 187)

Ogni persona squisita tende istintivamente alla sua rocca e alla sua intimità, dove trovare la liberazione dalla massa, dai molti, dal maggior numero, dove è possibile dimenticare la regola "uomo", in quanto sua eccezione...
(Al di là del bene e del male, 26, Nietzsche)

Le anime baltiche divise fra due padri: russo e tedesco.

Cosa strana: la nostra è un'epoca in cui si parla tanto
di storia. Ma se non fossimo capaci di ravvivarla con
qualcosa di personale, la storia rimarrebbe sempre
più o meno astratta, piena di scontri di forze anoni-
me e di schemi. La generalizzazione, indispensabile
per una visione d'insieme di un materiale immenso
e caotico, uccide però i particolari, che sfuggono per
definizione alle semplificazioni schematiche.
Czeslaw Milosz, La mia Europa
(Pag. 7)

(Eduard von Keyserling) Era una vera anima baltica, il conte: un emarginato nel suo stesso mondo, uno sradicato che non voleva affatto esserlo, un mite derisore che cercava di nascondere quanto soffriva a essere rifiutato, e che al tempo stesso amava follemente il mondo in cui era cresciuto.
(Pag. 229)

Un giovane musicologo mi dice in tono ironico: "Se senti un'aria triste che ti sembra decisamente troppo lenta, puoi star certo che è un'aria estone."
(Pag. 345)

Concordo con Brokken nell'inserire come ultimo capitolo quello dedicato a Arvo Part (dato che è il migliore e più sentito del libro).

Dopo una sferzata di fresca aria baltica la postfazione da provinciale di Alessandro Marzo Magno è da stracciare (bleah!).

Een biografie van boekhandelaar H.W. Blok. Hij begon in de jaren dertig, zat in het verzet en werd gedetineerd. Ne de Tweede Wereldoorlog floreerde zijn boekhandel. Vader Brokken kocht er iedere week zijn boeken. Zijn zus was beeldhouwer Adri Blok, van wie ik een beeldje heb.

Een heel bijzonder verhaal, een zoektocht van Jan Brokken naar de eerste huwelijksjaren van zijn moeder Olga. Zij gaat, eenmaal getrouwd, naar Indonesië en leert daar twee streektalen: Boeginees en Makassaars. Zij stort zich vol overgave in de huwelijkse staat en in het tropenleven. Enkele miskramen en overleden babies maken haar minder onbevangen en vervolgens komt ze met twee jonge kinderen in een interneringskamp, gescheiden van haar echtgenoot Han. Na de oorlog gaan ze naar Nederland en dan is ze een andere vrouw geworden. Jan Brokken onderzoekt haar jaren in Indonesië.

It seems extraordinary that today, so many years after the Holocaust, there are still stories of heroism coming to light. The Just, first published in 2018 as De rechtvaardigen but now available in an English translation by David McKay, is the story of the Dutch Honorary Consul Jan Zwartendijk and his Japanese counterpart, Chiune Sugihara who in the period 16 July – 3 August 1940 enabled the escape of thousands of Jews by providing them with transit documentation and visas out of Lithuania.

All over Europe Jews were fleeing the Nazis, but Lithuania was no safe haven. Refugees came from German-occupied Western Poland and Soviet-occupied Eastern Poland, and included residents of Lithuania who knew they were at risk too. When they came in desperation to Zwartendijk, with approval of his boss the Dutch Ambassador L.P.J. De Decker, he conceived the idea of annotating passports to allow entry without visa to one of two Dutch colonies beyond the reach of Nazi Germany: either Curaçao, in the Caribbean or Suriname in South America. Their route was to take them across risky territory in the USSR to Japan before travelling onward, so they needed a transit visa from the Japanese Consul too. Zwartendijk was able to speed up operations by having a stamp made so that only his signature was needed, but even with a stamp Sugihara had to write seven columns of Japanese calligraphy for each one. Both men worked 20 hour days to process thousands of passports: Zwartendijk issued nearly 2,200 before he was forced to leave Kaunas, (and some issued illegally after that) and Sugihara was still providing these life-saving documents even as his train pulled out of the station. Brokken's research shows that there are Jewish families in Melbourne who owe their lives to these brave men.

One of the extraordinary aspects of this story is that there is documentary evidence that Stalin personally approved the refugees' transit through the USSR to Japan. In 1940 his stance was to stand up against anti-Semitism, and he made notes for a speech in which he described anti-Jewish hatred as 'cannibalism' and 'a crime'. He bragged about the Jewish homeland he had established near the Chinese border: 'The tsars wouldn't give the Jews any land, but we have.' In trying to interpret this quixotic support for Jews, Brokken suggests two motives: that by charging an exorbitant fee for the journey on the Trans-Siberian Express to Vladivostok — in American dollars no less, at a time when the mere possession of the currency meant very heavy penalties — the USSR had valuable foreign currency for the purchase of armaments. It's also possible that Stalin intended to boost the Jewish population in Birobidzhan...

Zwartendijk and Sugihara were not the only heroes quietly risking their lives in this way.

To read the rest of my review please visit https://anzlitlovers.com/2021/07/23/the-just-de-rechtvaardigen-by-jan-brokken-tr...

Eigenlijk is ieder boek van Jan Brokken weer geweldig. Ook van dit boek heb ik genoten. Hij schrijft compact, nooit sentimenteel maar wel met veel gevoel. Dit boek beschrijft zijn ouders, zijn jonge jaren in Portland (Zuid-Holland), de dood van zijn moeder Olga, een reis naar China (herkenbaar, in de jaren 80) en met de Transsiberië Expres naar Rusland. Echt een feest om te lezen.

Boek speelt zich af in een gebied vlak bij mijn woonplaats Toch had ik nimmer van deze misdaad gehoord.

Boek las wel wat moeilijk, omdat de auteur hiervan naar mijn mening te veel zijwegen bewandelde. Ik begrijp dat het een moeilijk iets is, zeker nu het bijna 70 jaar later nog steeds een groot geheim is in het dorp.

Een roman over het leven van Youri Egorov en zijn vriendenkring waartoe ook Jan Brokken behoorde. Uitstekend geschreven, een aangrijpend boek.

Indefinibilmente bello.
Non è un romanzo, non è un saggio, ma è bellissimo. Un documentario forse, che ci fa immergere nell'anima di questi paesi e nella storia. La Storia con la S maiuscola però.
E scopri personaggi che hanno lasciato una impronta in tutto il mondo e non solo nei paesi baltici, l'hanno lasciata in considerazione della loro "anima baltica".
Anima contrassegnata dal clima, dai boschi, dal paesaggio e dalla storia travagliata di queste repubbliche baltiche; sempre in bilico fra oriente russo e occidente tedesco, fra influenze scandinave e le bramosie territoriali degli imperi confinanti, connotata da continue oscillazioni di maggioranze etniche che diventano minoranze e viceversa.
Un legame incredibile collega alcuni personaggi grandiosi con il resto del mondo. Figure fondamentali della cultura europea, occidentale.
Il giornalista Brokken documenta in modo impeccabile questo legame, facendoci appassionare a persone e culture che solo apparentemente sono lontane da noi, come ben dimostra la post-fazione.
Una incredibile scoperta per me ammirare e approfondire, ad esempio, un personaggio come il musicista Arvo Part, è segno che questo libro lascia segni indelebili in chi lo legge (io poi che non capisco una mazza di musica...), come anche leggere la storia di Arendt o di Gary e capire perché apprezzi i loro scritti è davvero qualcosa che da senso alla bellezza di essere un lettore.
I paesi baltici "ombelico del mondo" verrebbe da dire, e Brokken dimostra il perché; anche se chiaramente non possono esserlo, ma questo libro genera la tentazione di crederlo.

Overdaad schaadt, zo ook in dit boek. Brokken behandelt elke van de tientallen personen alsof het de hoofdpersoon is en gaat hiermee door tot aan de laatste bladzijden: afkomst, jeugd, woonomgeving, ouders, werkkring, oorlogstijd etc. Het gevolg is dat het interessante en spannende verhaal verzuipt in alle informatie die de lezer over zich heen krijgt. Op eenderde moest ik even opnieuw beginnen: spoor bijster.

Wat een boek. Hoe slecht kan je eigenlijk schrijven? Jezelf in 2 zinnen tegenspreken, zoals "... sprak aardig Nederlands, kon zich in ieder geval verstaanbaar maken, ondanks de fouten en de vaak te letterlijk vertaalde Duitse uitdrukkingen .... . Zijn taal was stram." Ja, wat is het nu: aardig Nederlands of stram en vol fouten?
En dit boek komt in aanmerking voor een literaire prijs? Onbegrijpelijk.
De ellendige opsommingen van details en namen, het volledig ontbreken van een verhaal, de afknapper van jewelste op het einde. Franse woorden die enkel in Nederland gebruikt worden zoals geïnundeerd en chapiter. Het is mij allemaal teveel.
Het positieve is dat het bij momenten spannend lijkt te gaan worden zoals op pagina 137 met ".... en begon het donkerste etmaal uit zijn leven, een etmaal waarin hij de ene na de andere foute beslissing nam."
Nu gaat het wat worden denk je dan. Maar helaas, pagina 138 begint alweer met het eindeloos opnoemen van namen van betrokkenen, veraf of dichtbij, details, details, details als om te pronken met wat er allemaal (door een ander?) opgezocht was aan informatie.
Zelfs dan komt er geen opheldering, het boek eindigt met een sisser. Dat er zoveel jaar na datum niet echt nog beslissende feiten boven water komen kan ik wel geloven maar het maakt het boek tot een interessante micro-geschiedschrijving voor zij die het meegemaakt hebben, niet voor de neutrale lezer.
Enkel mijn interesse in geschiedenis heeft gezorgd dat ik dit boek uitgelezen heb. En dan nog: deze schrijver neemt echt wel een loopje met de geschiedenis: hij kan zich iemand niet herinneren, ligt dan nachtenlang aan die persoon te denken en .... op een vroege morgen lukt het hem! "Even zag ik hem scherp voor me." Elke psycholoog zal hier zeggen: de wens is de vader van de gedachte. Niemand kan na nachtenlang wakker liggen plots een helder beeld krijgen, dat is gewoon zelfbedrog. En géén geschiedschrijving.
Wil je een écht aangrijpend verhaal, dat bovendien ontelbare keren mooier geschreven is? Lees dan [Oorlog en Terpentijn] van [[Stefan Hertmans]]. Dat boek is trouwens ook deel van de shortlist voor dezelfde literaire prijs. Als Hertmans het niet haalt van Brokken, tja, dan heb ik niets begrepen van literair werk.
Daarenboven is het enorm storend dat de mede-onderzoeker van dienst zelfs helemaal niet op het boekomslag vermeld wordt. Onbegrijpelijk.½

Geweldig interessant en spannend boek. Onderhoudend geschreven. Vooral het feit dat hij er niet in slaagt om te achterhalen hoe het nu precies gegaan is maakt het sprankelend (als je dat mag zeggen over zo'n trieste gebeurtenis).

Ik ben geboren in Pernis, dus ik ken de omgeving en de wegen waar het verhaal zich afspeelt goed. Dat geldt nog sterker voor mijn vader. Hij vertelt dat hij als zestienjarige jongen op dat moment op de fiets passeerde en de schoten heeft gehoord - en later de rook van de brandende huizen heeft gezien.

Een bijzonder indrukwekkend boek over een daad van sabotage in de tweede wereldoorlog op Rhoon. Jan Brokken is in de geschiedenis gedoken, heeft uitgebreid bronnen laten raadplegen en gesprekken gevoerd met soms zeer oude overlevenden. Het boek heeft mij inzicht gegeven in de verhoudingen ten tijde van W.O. II, de angst bij de bevolking voor de represailles die het gevolg waren van een soms onbezonnen verzetsdaad. En ook de motivatie van sommige vrouwen die aanpapten met Duitsers om hun kinderen te eten te kunnen geven. Hoe werkte het binnen de Duitse legerorganisatie; administratie en bureaucratie waren uitermate belangrijk, evenals het goed opvolgen van bevelen en niets doen op eigen initiatief. Ik heb dit boek af en toe met heftige spierspanningen zitten lezen, zo vreselijk af en toe. En hoe bevoorrecht zijn we dat we al zo lange tijd in vrede leven.
De schrijfstijl maakt het boek boeiend, je volgt Brokken op zijn speurtocht, je snapt zijn overwegingen en twijfels. Het is geen strak verteld verhaal, soms zijn er uitweidingen, herhalingen, anekdotes (aandoenlijk, grappig, tragisch). Ik voel veel bewondering voor het werk dat is verricht om te komen tot dit boek en ook voor de manier waarop het is omgezet in een zeer leesbaar verslag. Een dikke aanrader.