Utopia (1516)

original of the genre

4.5 I enjoyed this much more than I thought I would. Utopia is a very interesting world. The concetps are plausible and I can see where some dystopian/utopian authors get ideas from. ( )

Deze klassieker werd me vorig jaar al aangeraden, maar ik heb er toen niet veel aandacht aan besteed. Het was pas toen ik het boek enkele maanden geleden in de boekhandel zag staan, dat ik me voornam het op een dag te kopen.

Thomas More beschrijft in 'Utopia' zijn visie van een ideale wereld. Die is grotendeels gebaseerd op het Engeland van de 16de eeuw, maar zijn visie en de realiteit van toen staan mijlenver uit elkaar. More had een communistische visie op de samenleving (alles van de staat, geen eigen bezit), waarbij ook de koning niet in grote weelde en luxe leefde, of alleszins geen grote schatkist bijhield, zodat de bevolking niet het gevoel had dat hij op hun kap leefde.

Verder is alles van de staat, wordt alles door de staat bepaald: werk, gezin, vrije tijd, eten, ... Alles is via tijdschema's vastgelegd inzake werk, lunch, vrije tijd, gezinsindeling en -samenstelling, en meer. Vrije tijd is niet zoals wij die kennen; ofwel leg je je toe op studie, ofwel ga je werken (want da's nuttig voor de maatschappij), ofwel doe je iets anders. Lanterfanten, relaxen, spelen, ... dat is uit den boze. Ik heb zelfs niks gelezen over kinderen die samen (!) spelen. Zelfs over de middag moeten deze bij hun ouders blijven.

Werk wordt om de x-tijd afgewisseld (beurtsysteem), zodat het systeem blijft draaien en iedereen quasi elke job of ambacht kan uitoefenen. Tenzij je door een hoge intelligentie, bijvoorbeeld, bij de wetenschappers wordt ingedeeld, of tenzij je door omstandigheden gewoonweg niet kunt werken. En blijkbaar zijn Utopianen blij als ze aan het werk zijn of zich kunnen inspannen (dienstverlening) voor de andere Utopianen.

Er zijn ook slaven en je kunt door bepaalde misdrijven slaaf worden, al dan niet voor de rest van je leven. Slaven vervullen ook de vuile karweien, waaronder het slachten van dieren. Utopianen krijgen het niet over hun hart om dieren te slachten. Dat slachten is enkel voor landbouwhuisdieren. Er wordt dus niet gejaagd op dieren of alleszins niet voor het plezier. Alles moet in het belang van de maatschappij gebeuren en ten voordele van de ander.

Eigen bezit heb je niet, wat weer enorm contrasteert met onze huidige samenleving die eigenlijk daarvan afhangt. Kledij is monotoon en voor iedereen gelijk. Luxegoederen als juwelen worden door gevangenen gedragen, om ze zo te kenbaarder te maken. Dit is ook in contrast met het Europese vasteland, waar edellieden en hoogwaardigheidsbekleders er prat op gaan dat ze in luxe leven en kleurrijke kleren dragen.

En zo gaat het nog wat door. Eerlijk gezegd, sommige aspecten vind ik wel interessant, zoals de kloof tussen arm en rijk aanpakken (hoe is een andere kwestie), zien dat iedereen genoeg te eten heeft, een goede gezondheid heeft, enz... Want iedereen heeft toch recht op een gelukkig leven? Hoe dat alles ingevuld wordt is, alweer, een andere kwestie.

In Mores Utopia heeft de staat (centrale macht die alles overziet) nogal veel invloed, ondanks het zogezegd beperkt aantal wetten (men vertrouwt op de rede, de logica, i.p.v. duizenden wetten die na verloop van tijd in de vergetelheid raken of opgerakeld worden wanneer het de staat zou uitkomen, bijv. voor belastingen). En ergens heeft ie een punt: Er zijn (tegenwoordig) zodanig veel wetten dat een kat haar jongen er niet meer in terugvindt en het voor de bevolking niet eenvoudig is. Op dat vlak kan er dus serieus gesnoeid of vereenvoudigd worden. In België zijn ze er, voor zover ik weet, gestaag aan aan het werken.

'Utopia' heeft wat mee van [b:Brave New World|3180338|Brave New World|Aldous Huxley|https://d.gr-assets.com/books/1389777917s/3180338.jpg|3204877] (zie m'n recensie hier) en [b:Nineteen Eighty-Four|185900|Nineteen Eighty-Four|George Orwell|https://d.gr-assets.com/books/1437912805s/185900.jpg|153313] (zie m'n recensie hier) en lijkt, voor zover ik er iets van weet, wat op het communisme van Statin (USSR) en Noord-Korea. Niet direct een samenleving waarin ik zou kunnen gedijen en ik kan begrijpen waarom hedendaagse mensen er ook hun neus voor ophalen.

Mores verhaal bevat ook enkele tegenstellingen, vind ik:

- (veel) ziekenhuizen waar de patiënten goed verzorgd worden elders wordt geschreven dat er weinig zieken zijn, maar de geneeskunde hoog staat aangeschreven.
- geen armen of bedelaars elders wordt geschreven dat een deel van de voedseloverschotten aan de armen wordt gegeven.
- verbod om te doden dat verbod geldt niet i.v.m. misdrijven, terminaal ziek zijn, oorlog, ... want doodstraf, euthanasie, vechten ter bescherming van de vriendjes en eigen staat.
- eigen godsdienstbeleving, niemand forceren zich te bekeren, maar als je te extreem erover bezig was en andere overtuigingen afkraakte, werd je verbannen of gearresteerd, maar mocht je eigenlijk niet boeten voor je overtuiging (stond in de wet) elders staat dan geschreven dat je wel met passie je overtuiging mocht ten berde brengen in het bijzijn van priesters en aanverwanten, waarmee je dan in gesprek kon/mocht gaan, waarbij (de Kerk, de staat) dan hoopte dat je tot inkeer ging komen. Dergelijke gesprekken werden zelfs gestimuleerd.
- ...

--------------------------

De Nederlandse vertaling is zeer vlot te lezen, mits een paar kleine typefoutjes (tenzij het origineel, i.e. de Engelse vertaling, al zo was). In het nawoord geeft de vertaler wat uitleg over deze klassieker, over zijn vertaling, wat altijd nuttig is. Ook staan de voetnoten op de desbetreffende bladzijden, wat het makkelijker maakt om de verklaringen te lezen. En zo leer je ook wat bij, want er zitten veel geschiedkundige feitjes tussen die de context wat levendiger, begrijpelijker, maken. Achteraan staat ook een verklarende woordenlijst met de uitleg over de vertaalde termen.

'Utopia' is niet alleen een in een bepaald opzicht dystopisch verhaal, het bevat ook wat filosofische invloeden en gedachten die (ook) op onze huidige samenleving kunnen toegepast worden. De manier van beschrijven (over de samenleving, de cultuur, het werk, de godsdienst, ... kortom, elk belangrijk stukje) deed me wat denken aan [a:Olaf Stapledon|64177|Olaf Stapledon|https://d.gr-assets.com/authors/1277189498p2/64177.jpg]s [b:Last and First Men|564324|Last and First Men|Olaf Stapledon|https://d.gr-assets.com/books/1388375968s/564324.jpg|1631490] (zie m'n recensie hier). Verder kun je dit boek ook, enigszins, als een soort aanklacht tegen het (neo-)liberalisme zien.

Om het kort te houden: Het is eens iets anders dan de voormelde klassiekers, maar evenzeer de moeite waard om lezen. O ja, gezien Plato's [b:The Republic|30289|The Republic|Plato|https://d.gr-assets.com/books/1386925655s/30289.jpg|1625515] (wat ik nog niet gelezen heb) deels als basis diende voor Mores opus, is m'n achting voor Plato ook wat gedaald omwille van het communistische kantje. Ik wist niet dat Plato een dergelijke visie erop nahield. ( )

Gets a little tedious with the details about laws governing Utopia and particularly approaches to war and defense of their nation. More interesting would have been hearing discussion over the merits of their laws and practices. ( )

Never read it before I assigned it to A for Lit class. Definitely something to keep around. This edition is a little hard to read because of poor editing - paragraphs lasting for pages & some sentences over a page long! ( )